Olejek mirrowy (Commiphora myrrha)

Olejek mirrowy cenią aromaterapeuci na całym świecie. Łączy on delikatność ze skutecznością. Sama mirra, czyli żywica, z której pozyskuje się olejek w procesie destylacji z parą wodną, ma bardzo długą tradycję zastosowania terapeutycznego i nie tylko. Poznaj bliżej tę fascynującą historię!

Mirra, kadzidło i “rosnące złoto”

Mirra wywołuje u większości z nas skojarzenia religijne, związane z darami Trzech Króli dla Dzieciątka Jezus. Ale to więcej niż dary trójki biblijnych Mędrców, a nawet inne mniej lub bardziej znane historie biblijne. Można ją znaleźć w tradycji religijnej i medycynie co najmniej kilku starożytnych systemów, które tworzą fundamenty naszej kultury. Olejek mirrowy jest wysoko ceniony przez aromaterapeutów na całym świecie.

Trzej Królowie składają dary. Mozaika z bazyliki Sant’Apollinare Nuovo w Rawennie.

Mirra, kadzidło i złoto – chcesz wiedzieć więcej? Kadzidłowiec opisałam na 1000roslin.pl: Kadzidło – dla zdrowia i dla zapachu. A złoto? Chociaż ten metal szlachetny ma zastosowanie w pielęgnacji zarówno urody, jak i w medycynie, w aroma- czy fitoterapii jego chyba najbliższym odpowiednikiem jest “rosnące złoto”, czyli sandałowiec. Zwany tak ze względu na wysokie ceny.

Mirra w Kyphi i perfumach mumii – starożytne zastosowania kosmetyczne

W starożytnym Egipcie dwa najbardziej prominentne zastosowania mirry to Kyphi i balsamowanie. Kyphi to panaceum, najsłynniejsza receptura starożytnego Egiptu. Panaceum w pełnym tego słowa znaczeniu: aromatyczny lek i kosmetyk, stosowany wewnętrznie i zewnętrznie, do picia, do smarowania skóry, do kadzenia. 

Chociaż znamy świątynne inskrypcje zawierające tę recepturę i późniejsze przekazy literaturowe, nie wiemy dokładnie, jakich składników używano. Zawiłości botaniczne i translatologiczne na przestrzeni wieków pozwalają jedynie na interpretacje. Jednak mirra wydaje się być pewną kandydatką na składnik Kyphi. Inne potencjalne ingrediencje to: kora cynamonu, kadzidłowiec, kardamon, rodzynki, wino i miód.

Świątynia Edfu – to na jej ścianach zapisano hieroglifami jedną z wersji receptury Kyphi.

Drugie ważne zastosowanie w Egipcie to balsamowanie. Egipcjanie balsamowali zwłoki ludzkie, zwierzęce (pupile, ale też hodowane na farmach zwierzęta wotywne), a nawet… jedzenie np. mięso wołowe (tzw. meat mummies). Przepis na mumię? Mieszanka tłuszczu zwierzęcego, czasem roślinnego, żywic, innych przypraw i mnóstwo bandaży. Podobno miały one długość bliską mili. Ciała pozbawiane były organów wewnętrznych i wypełniane aromatycznymi materiałami. Możliwe było też polewanie ich specjalnie przygotowanymi perfumami. Przykładem takich perfum jest mieszanka moringi, kadzidłowca i mirry, którą po dwóch tysiącach lat rekonstruowała znana twórczyni perfum botanicznych, Mandy Aftel, w ramach badań naukowych prowadzonych nad mumią egipskiej dziewczynki.

Jeśli macie ochotę na własną rekonstrukcję tych perfum – raczej nie polecam 😉 Przetestowałam z ciekawości i podobnie jak Mandy Aftel stwierdziłam: nuda! Naprawdę nie warto tego robić tylko dla zapachu – to za mało dla zaspokojenia współczesnego apetytu na ładny zapach. Jednak ze względu na ceny składników i ich właściwości antyseptyczne, konserwujące, w starożytności rytuał pogrzebowy z taką mieszanką to był prawdziwy luksus zarezerwowany dla elit.

Mirra w mitologii – gniew Afrodyty i narodziny Adonisa

Ta żywica może się wydawać niezwykle uduchowioną, wręcz świętą substancją, a pod względem zapachu i właściwości – grzeczną dziewczynką aromaterapii. Ale może to tylko część prawdy, tej łatwiejszej dzisiaj do przełknięcia? 

Mitologiczna Mirra, Myrra czy też Smyrna, była księżniczką, być może asyryjską, być może cypryjską, żyjącą ponoć w VI stuleciu przed naszą erą. Miała ściągnąć na siebie gniew bogini Afrodyty, która ukarała księżniczkę, wzniecając w niej kazirodczą miłość do ojca. Kiedy ten po pewnym czasie zorientował się, kim jest jego nocna kochanka, wpadł w szał i rzucił się z mieczem na córkę.

Myrra próbowała ratować się ucieczką. W ostatniej chwili miała ubłagać Afrodytę, by ta zmieniła ją w drzewo, żeby uchronić ją przed śmiercią z rąk ojca. I tak też się stało, księżniczka została przemieniona w mirrowe drzewo. Po dziewięciu miesiącach pień drzewa pękł i tak narodził się Adonis, który później stał się ulubieńcem Afrodyty. Wersji tego mitu jest wiele i niektórzy uważają, że nie chodziło wcale o mirrę, tylko mirt, inną roślinę związaną z Afrodytą, o czym pisałam we wpisie na 1000roślin.pl: Mirt – kulinaria i rytuały, Myrtol i Woda Anielska.

Narodziny Adonisa – dzieło Francuza Bernarda Picarta żyjącego na przełomie XVII i XVIII w.

Mirra w Biblii – Księga Estery, ketoret i krzyżmo

Wróćmy teraz do kręgu tradycji judeo-chrześcijańskiej. Nie ma sensu powtarzać po raz kolejny historii o Trzech Królach, a

Wróćmy teraz do kręgu tradycji judeo-chrześcijańskiej. Nie ma sensu powtarzać po raz kolejny historii o Trzech Królach, ale warto przyjrzeć się innym wątkom. Mniej znana jest historia tytułowej bohaterki starotestamentowej Księgi Estery. Na marginesie można dodać, że jej hebrajskie imię brzmiało Hadassa, czyli… mirt.

Estera była Żydówką, która została żoną perskiego króla, trzymając swoje pochodzenie w tajemnicy. Nim jednak znalazła się przed obliczem króla, zgodnie ze zwyczajem czekała przez 12 miesięcy na tę chwilę. Przez pierwszych sześć namaszczana mirrą, przez kolejnych sześć innymi wonnościami. Estera oczarowała króla i potem dane jej było uratować od politycznego spisku i śmierci innych przedstawicieli jej narodu zamieszkujących perskie królestwo. Historia Estery rozegrała się najprawdopodobniej w V wieku p.n.e., a do dzisiaj upamiętnia ją radosne żydowskie święto Purim. Mirra wchodziła też w skład kadzidła o nazwie ketoret, palonego w świątyniach żydowskich.

Królowa Estera obraz angielskiego malarza Edwina Longa z 1878 r.

Kolejny ważny aspekt obecności mirry w tradycji chrześcijańskiej to krzyżmo (ang. chrism). Jest to olej do namaszczania, roztwór żywic aromatycznych w oliwie z oliwek, używany podczas udzielania sakramentów oraz do konsekracji miejsc kultu. Oleje do namaszczania pojawiają się w Biblii w wielu miejscach, na przykład w Księdze Wyjścia. Mirra płynąca samoistnie, bez dokonywania nacięć pnia drzewa, jest jednym ze składników oleju do namaszczania wraz z cynamonem i kasją.

XIII-wieczne naczynie na krzyżmo, czyli krzyżmał. Więcej o historii tego słowa tutaj.

Mirra ma do dziś zastosowanie religijne, ale też inne, na przykład perfumeryjne. Oleogumożywicę mirrową pozyskaną z pni drzew można poddać dalszej obróbce i otrzymać absolut w wyniku ekstrakcji chemicznej lub ekstrakt CO2 w wyniku Mirra ma do dziś zastosowanie religijne, ale też inne, na przykład perfumeryjne. Oleogumożywicy pozyskaną z pni drzew można poddać dalszej obróbce i otrzymać absolut w wyniku ekstrakcji chemicznej lub ekstrakt CO2 w wyniku ekstrakcji nadkrytycznym dwutlenkiem węgla. Domowym sposobem można zrobić nalewkę na spirytusie lub wyciąg olejowy. W wyniku destylacji z parą wodną uzyskuje się olejek eteryczny. Najczęściej eksploatowany gatunek to Commiphora myrrha, ale można się spotkać też z innymi. Można także zakupić hydrolat do zastosowań pielęgnacyjnych.

Olejek z mirry w perfumerii – zapach balsamiczny, żywiczny czy może industrialny?

Moje pierwsze spotkanie z olejkiem z Commiphora myrrha zapamiętałam dobrze, bo było rozczarowujące olfaktorycznie. Olejek mirrowy, wymieniany jednym tchem z kadzidłowcem, budził we mnie oczekiwanie czegoś podobnego do zapachu olejku kadzidlanego Boswellia carteri/sacra z Somalii, który ze swoimi drzewnymi, cytrusowymi, lekko medycznymi nutami uważam za jeden z najpiękniejszych zapachów dostępnych w aromaterapii. 

Niestety, okazało się, że zapach tej mirry jest diametralnie różny. Wbrew temu, co pisze Arctander, nie czuję tam nic szczególnie ciepłego, balsamicznego czy korzennego. Ani żywicznego. Wyczuwam za to bardzo dziwne, nieznane mi dotąd z żadnego olejku nuty industrialne. Zapach galerii handlowej, nowych ubrań ze sztucznych materiałów czy samochodu prosto z salonu. 

Próba rekonstrukcji perfum mumii też nie przyniosła efektu wow. Niemniej olejek mirrowy jest stosowany w perfumerii. Jak widać po perfumach mumii – jest to niezwykle trwała nuta bazy, chociaż nie ma silnej projekcji. Olejek ten jest stosowany w ciężkich perfumach, oczywiście orientalnych, a ponadto, jak podaje Arctander, w kwiatowych, bazach drzewno-balsamicznych, do tworzenia akordów lasu lub mchu. Sprawdzą się także połączenia z cyprysem, jagodami jałowca czy mandarynkowym petitgrainem.

Inez nie podziela mojej opinii o zapachu mirry. Lubi jej gorzkie, głębokie nuty, przywodzące na myśl zapach skóry i to, jak świeże akordy można wyczarować, stosując mirrę w akordzie bazy. Warto też pamiętać, że opisywana tutaj mirra to C. myrrha, zwana mirrą gorzką. W perfumerii często wykorzystuje się C. guidotti, zwaną słodką, o zapachu roztopionych cukierków toffi.

Olejek z mirry w aromaterapii – łagodzi stany zapalne w jamie ustnej i nie tylko!

Przyzwyczajenie się do tego zapachu zajęło mi kilka miesięcy i przyznam, że przekonałam się do olejku eterycznego mirrowego głównie na poziomie intelektualnym, doceniając jego łagodność dla błon śluzowych i bardzo korzystny wpływ na gojenie się skóry. Teraz ma pewne miejsce w mojej kolekcji olejków właśnie ze względu na właściwości terapeutyczne. Zapach doceniam jako ciekawostkę. Kojarzy mi się też już ze słodkim miodkiem, na którym stosuję go doustnie. 

Jeśli masz ochotę spróbować olejki eteryczne stosować doustnie, to poza gotowymi kapsułkami z olejkami, mirra będzie jednym z najbezpieczniejszych i najłagodniejszych. Ja stosuję 1 kroplę olejku na łyżkę miodu, powoli zjadam i popijam szklanką wody. Jest to naprawdę całkiem smaczne i przyjemne. Olejek mirrowy jest bardzo łagodny, wręcz powlekający, jak mówi dr Różański. Arctander podaje ponadto, że olejek ten miał zastosowanie w preparatach do higieny jamy ustnej i wcale mnie to nie dziwi, zważywszy właśnie na tę powlekającą łagodność. Moje ulubione zastosowanie doustnie to stany zapalne jamy ustnej i gardła, dziąseł oraz układu pokarmowego.

Poza zastosowaniem na błony śluzowe i doustnie, warto stosować olejek mirrowy na problemy skórne – świetnie goi rany. To też cenny dodatek do emolientów w przypadku egzemy czy podrażnionej skóry. Więcej informacji we wpisie: Co na AZS i łuszczycę, czyli jak olejki eteryczne mogą złagodzić przebieg chorób skóry. Doskonale sprawdzi się w pielęgnacji skóry dojrzałej. Stosuj w oleju bazowym np. migdałowym lub kokosowym czy innym ulubionym i dobranym do indywidualnej pielęgnacji cery. 3 krople na ok. 15 ml oleju (1 łyżka stołowa) to dobry punkt wyjścia. Będzie to stężenie ok. 1%, czyli uważane za bezpieczne w tej okolicy. Dodanie 4 kropli też nie zaszkodzi. Kiedy rozcieńczysz olejek mirrowy w wybranym oleju bazowym, powstanie gotowy preparat do masażu.

Niestety olejek mirrowy jest dość gęsty (jako jedyny powlekał mi nawet dyzufor) i ma bardzo delikatny zapach, więc niekoniecznie jest to najlepszy wybór do dyfuzora (więcej o dyfuzorach w tym wpisie). W terapiach układu oddechowego, np. do inhalacji, lepiej więc sięgnąć po olejek kadzidłowy czy olejki z iglaków. Więcej informacji o olejkach w terapiach dróg oddechowych w znajdziesz w np. w kategorii: olejki na katar.

A czy olejek mirrowy dodawany do kąpieli to dobry pomysł? Oczywiście możesz dodać np. 5-6 kropli olejku do płynu do kąpieli czy wybranego oleju, a następnie do ciepłej wody w wannie, jednak olejek ten nie ma silnego zapachu, więc zamiast tak mocno go rozcieńczać, polecam opcję z dodaniem go po kąpieli do balsamu do ciała i nałożeniem na skórę.

nie tylko olejek mirrowy - butelka z tincturą mirrową
Nalewka mirrowa butelka vintage.

Olejek z mirry w aromaterapii angielskiej i francuskiej

W aromaterapii angielskiej (Worwood 2016) olejek mirrowy uważa się za: 

  • antymikrobowy
  • przeciwzapalny
  • antyseptyczny
  • wiatropędny
  • wspomagający gojenie się skóry
  • wykrztuśny
  • zalecany w problemach w obrębie klatki piersiowej.

Ma więc szerokie spektrum zastosowania. Reprezentant francuskiej szkoły aromaterapii, Baudoux (2019), podaje, że mirra ma działanie:

  • przeciwrobacze
  • wspierające gojenie się ran
  • przeciwzapalne
  • osłabiające pracę tarczycy
  • emocjonalnie kojące
  • odwrotne do działania afrodyzjaków (jakże mogłoby być inaczej po tej awanturze z Afrodytą! ;-))

Wskazania do zastosowania wg Baudoux to: rany, wrzody, nadczynność tarczycy, nadmierne pobudzenie seksualne, biegunka oraz problemy behawioralne u osób terminalnie chorych. Znów, szerokie spektrum. 

Ostrzeżenie – nie stosuj w ciąży

Jedyne przeciwwskazanie, jakie udało mi się znaleźć, i to ku mojemu zdziwieniu, to zastosowanie podczas ciąży i laktacji. O toksyczność dla płodu podejrzewane są dwa z głównych składników olejku mirrowego: beta-elemen i furanodien.

Badania naukowe nad właściwościami mirry, mające potwierdzić jej tradycyjne zastosowania i wskazać nowe, trwają. Z ostatniej chwili warto wspomnieć przegląd literaturowy, który wskazuje mirrę jako jedno z kilku naturalnych remediów skutecznie i bezpiecznie wspomagających łagodzenie symptomów infekcji Covid-19 (Silveira et al. 2020).

Mirra to także cenny składnik kosmetyków. Więcej o jej korzystnym wpływie na skórę znajdziesz we wpisie: Ile olejków do kremu. Kosmetyki aromatyczne.

Marta Grochowalska – aromaterapeutka kliniczna, zielarz-fitoterapeuta. Lubi pachnieć naturalnymi perfumami. Od lat zgłębia wszystkie tematy związane ze zdrowiem. Redaktor-dziennikarz współpracująca z czasopismem Pharmacopola o tematyce etnofarmakologicznej. Więcej wpisów znajdziesz na instagramie (@aromarta) oraz 1000roslin.pl.

Bibliografia

Aftel M. (2001) Essence and Alchemy
Arctander S. (1960) Perfume and Flavor Materials of Natural Origin
Baudoux D. (2019) Scientific Aromatherapy: A Pharmacological and Therapeutic Guide to 100 Essential Oils
Biblia Tysiąclecia, Księga Estery, Księga Wyjścia
The Routledge Handbook of Greek Mythology: Based on H.J. Rose’s „Handbook of Greek Mythology” 2004
Silveira, Dâmaris et al. “COVID-19: Is There Evidence for the Use of Herbal Medicines as Adjuvant Symptomatic Therapy?.” Frontiers in pharmacology vol. 11 581840. 23 Sep. 2020, doi:10.3389/fphar.2020.581840
Tisserand, R. / Young, R. (2014) Essential Oil Safety. Second Edition
Worwood, V. A. (2016) The Complete Book of Essential Oils and Aromatherapy. Revised and Expanded

Ilustracje

Zdjęcia i ilustracje spoza kolekcji własnej – źródła i informacje o licencji:
Mirra (Commiphora myrrha) – grafika
Trzej Królowie składają dary
Świątynia Edfu – zdjęcie
Narodziny Adonisa
Królowa Estera – zdjęcie obrazu
Krzyżmał – zdjęcie
Nalewka mirrowa butelka vintage – zdjęcie

Ważne: Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna z części publikacji nie może być powielana w żadnej formie bez pisemnej zgody właściciela. Treści zawarte w publikacji mają wyłącznie charakter edukacyjny i informacyjny. Nie traktuj publikacji jako porady lekarskiej

Ten post ma 2 komentarzy

Możliwość dodawania komentarzy nie jest dostępna.