Wanilia i wanilina: lek na rany i filtr UV Farmakologia surowców aromatycznych cz. 1

Wanilia była wykorzystywana w tradycyjnych systemach leczniczych i religijnych. Jej kwiaty były rozdrabniane wraz z innymi surowcami aromatycznymi, które zlepiano i stosowano jako medyczny amulet. Czekolada z wanilią, tak dobrze nam znana, była początkowo wykorzystywana pozarytualnie jako lek na gruźlicę. W Europie wykorzystywano ją głównie jako corrigens, czyli środek mający polepszać smak i zapach leków oraz jako surowiec perfumiarski. Więcej na temat perfum i leków z wanilii pisałem tutaj: Wanilia jako składnik kosmetyków i leków

Jednak co mówi współczesna nauka na temat właściwości leczniczych wanilii? Czy można stosować wanilię na komary, jako filtr UV i środek do leczenia ran? Odpowiedź w poniższym tekście.

Wanilina

W wanilii występuje wiele cząsteczek bioaktywnych i aromatycznych. Do najbardziej znanej należy wanilina, której w owocach Vanilla planifolia jest od 1 do 2%. Substancja ta jest rozpuszczalna w wodzie i alkoholu (1 g / 100 mL). Pod wpływem światła i wilgoci wanilina ulega utlenieniu.

Więcej na temat waniliny pisała Marta w artykule Olejek waniliowy – dlaczego nie jest dostępny i 4 rzeczy, które możesz użyć w zamian

Działanie antyoksydacyjne wanilii

Ze względu na potwierdzone badania antyoksydacyjne, grupa badaczy z Indii postanowiła przetestować wpływ ekstraktów z wanilii na właściwości… ciastek maślanych. Ciastka zawierające 0,4% ekstraktu z wanilii (ekstrahent: 60% etanol; zawartość waniliny: 3%) były testowane pod względem stabilności i zawartości polifenoli. W porównaniu z ciastkami z waniliną i ciastkami bez aromatu, wyrób zawierający ekstrakt z owocu wanilii wykazywał najniższą liczbę nadtlenkową — parametr, który określa poziom jełczenia tłuszczu i stabilności produktu. Dodatkowo ekstrakt z wanilii oraz ekstrakt z ciastek wykazywał wysoki poziom aktywności wobec wolnych rodników, sięgającą nawet 70%!

Wanilia a cholesterol

Tłusta dieta, nieregularne posiłki, spożywanie żywności wysokoprzetworzonej — to wszystko sprzyja rozwojowi hipercholesterolemii, czyli zwiększeniu poziomu cholesterolu w osoczu (cholesterol LDL ≥ 3,0 mmol/l = 115 mg/dl; cholesterol całkowity ≥ 5,0 mmol/l = 190 mg/dl). Czyżby alkoholowy ekstrakt z owoców wanilii mógłby pomóc?

Już po 15 dniach stosowania ekstraktu z wanilii, u szczurów karmionych żółtkami jaj, które zawierają wysoki poziom cholesterolu, obserwowano znaczny spadek poziomu cholesterolu całkowitego. Badacze zaobserwowali obniżenie poziomu cholesterolu od 26% (dla ekstraktu podawanego w ilości 50 mg na kilogram masy ciała) do 28% (dla ekstraktu podawanego w ilości 100 mg na kilogram masy ciała). Powyższe zjawisko wynika najprawdopodobniej z antyoksydacyjnych właściwości przetworów z wanilii, dzięki czemu obniżony zostaje poziom wolnych rodników tlenowych, co w konsekwencji obniża aktywność enzymów odpowiedzialnych za formowanie się lipoprotein o niskiej gęstości (LDL).

Wanilina na komary

W latach 70. XX w. grupa badaczy z Uniwersytetu Kalifornijskiego postanowiła przetestować różne molekuły o potencjale zapachowym jako dodatki do repelentów na komary. I rzeczywiście, okazało się, że syntetyczne piżma i wanilina wydłużają czas ich działania. W zależności od użytego repelentu i stosunku waniliny, molekuła zapachowa wanilii przedłużała działanie repelentu od 12% do nawet 176%! Wyniki te okazały się nawet lepsze, niż wcześniej analizowane syntetyczne piżma. Najkorzystniejsze efekty osiągnięto, łącząc wanilinę i DEET (N,N-Dietylo-m-toluamid — standardowa substancja stosowana jako odstraszania owadów: much, muszek, bąków, komarów oraz pajęczaków, np. kleszczy) w stosunku 2–3:1. Niestety, czysta wanilina działało słabo albo w ogóle w stosunku do owadów.

W kolejnych latach kontynuowano badania nad waniliną i jej potencjalnego użycia na komary. Postanowiono również testować połączenia omawianej molekuły i naturalnych olejków eterycznych. Czyste olejki eteryczne, jak kasji, trawy cytrynowej i eukaliptusa cytrynowego wykazują dosyć niskie działanie przeciwinsektowe. Jednak w połączeniach ich efekt w badaniach czasem przewyższa działanie standardowych, syntetycznych repelentów! Przykładowo poniższa mieszanka działała protekcyjnie przez 270 min (dla porównania DEET chronił przez 247,5 min):

• olejek trawy cytrynowej 1 cz.
• olejek Zanthoxylum 3 cz.
• wanilina 1 cz.

Warto pamiętać, że ostateczny efekt odstraszający zależy nie tylko od stosunków składników, ale również sposobu aplikacji. Stąd, gdy powyższe składniki były połączone w stosunku 1:1:1 i nałożone na celulozową kulkę, stopniowo uwalniającą lotne związki organiczne, czas działania malał do 2 h (>90% odstraszania komarów).

Również połączenia olejku z Zanthoxylum piperitum (57% linalolu, 11% limonenu, 8% cynamonianu metylu, 6% 1,8-cyneolu, 5% geranialu) i waniliny w formie aerozolu (5–10% olejku i 5% waniliny) dawało ochronę na poziomie 100% przez 60 minut, czyli podobną do 10% DEET.

W innej serii eksperymentów testowano połączenia różnych olejków eterycznych na komary i waniliny (5%). Najwyższy poziom odstraszania komarów w preparacie bez waniliny zanotowano dla olejku cytronelowego (3 h) i bazylii amerykańskiej (Ocimum americanum) (3 h), nieco niższy dla olejków z kurkumy i limonki kaffir (po 1 h). Po dodaniu 5% waniliny, wyniki wzrosły do 6,5 h w przypadku pierwszych dwóch olejków (cytronelowego i O. americanum) i do 4,5 i 3 h w przypadku słabiej działających. Warto zaznaczyć, że powyższe wyniki dotyczą komara egipskiego (Aëdes ægypti) (podobny efekt osiągnięto dla komara domowego — Culex quinquefasciatus).

W przypadku innych gatunków komarów (np. przenoszącym malarię Anopheles dirus), to olejek kurkumowy okazał się najskuteczniejszy, zarówno sam, jak i w połączeniu z waniliną (protekcją 8 h; jednocześnie DEET chronił tylko 6 h). Jako skuteczne repelenty działały również połączenia waniliny i olejku cytronelowego oraz bazyliowego.

Powyższe doniesienia wskazują, że olejek cytronelowy, kurkumowy i bazyliowy, zwłaszcza w połączeniu z waniliną, mogą pomóc odstraszać komary różnych gatunków.

W związki z tymi wynikami, testom poddano również syntetyczne pochodne cytronelalu i jego połączenia z waniliną. Wyniki były podobne. Po dodaniu 1% waniliny do 5% roztworu pochodnej cytronelalu, zaobserwowano wydłużenie działania repelentu.

W 2012 r. niejako powrócono do korzeni i znowu testowano połączenia olejków eterycznych z waniliną, syntetycznym piżmem i fiksatywą. Tym razem jednak próbowano otrzymać formulację, która najsilniej działa przeciwko komarowi egipskiemu. Po licznych próbach i porównaniu 20 produktów, najsilniejsze działanie ochraniające miał płyn w formie emulsji z 10% olejku cytronelowego i 5% waniliny (działanie ochraniające: 4,8 h). Efekt wynikał prawdopodobnie z tego, że wanilina (najlepiej w stosunku 1:1 z olejkiem), podobnie jak inne fiksatywy, spowalniają szybkość parowania olejku, przez co może on dłużej działać.

Liczne wyniki dotyczące tej pozytywnej interakcji waniliny i olejku cytronelowego znalazły potwierdzenie w przeglądzie systematycznym i metaanalizie. Do innych substancji przedłużających czas działania repelentów pochodzenia naturalnego należą: kwas salicylowy, olej gorczycowy, parafina, olej kokosowy.

Chociaż wszystkie badania wskazują, że wanilina sama w sobie nie działa jako repelent, to badania potwierdzają, że absolut z wanilii działa larwobójczo na komara egipskiego. W bardzo niskich stężeniach od 0,05 do 0,3 ppm (5*10^–6 do 3*10^–5%) ograniczał populację owada w 100%. Stężenie w formie oparów, które powodowało śmierć 50% larw wyniosło 10^–5%. Wynik ten uplasował absolut waniliowy na pierwszym miejscu, wśród badanych insektycydów (silniejszy od rozmarynu i mięty).

Warto jeszcze wspomnieć, że przypadek waniliny nie jest taki jednoznaczny, gdyż półsyntetyczna pochodna tej molekuły (4-(4-hydroksyfenylo-3-metoksy)-4-hydroksy-2-butanon) działa jako atraktant dla muszek owocówek. Czyli można ją wykorzystać np. w pułapkach na te uciążliwe owady.

Czytaj również: Co odstrasza pająki i czy olejki eteryczne też?

Wanilina na depresję

Doznania olfaktoryczne pełnią bardzo ważną rolę w codziennym życiu emocjonalnym człowieka. Co do zasady, zapachy interpretowane jako ładne wywołują emocje pozytywne, koją nerwy. Jednak czy w przypadku wanilii obserwuje się podobne zjawisko?

W jednym z badań przeprowadzonych na szczurach porównywano antydepresyjne działanie waniliny ze standardowymi lekami stosowanymi w przypadku tej choroby — fluoksetyną i imipraminą. Wykazano, że wanilina w dawce 100 mg/kg działa antydepresyjnie z podobną siłą, co konwencjonalne środki przeciwdepresyjne (większe niż imipramina, nieco słabsze niż fluoksetyna) Uważa się, że to działanie waniliny wynika z jej agonistycznego działania na receptory opioidowe i α₂.

W innym studium badacze zadali sobie pytanie, czy sama woń wanilii może wspomagać samopoczucie i leczenie depresji u szczurów? Odpowiedź wydaje się twierdząca. Po zastosowaniu oprysków z roztworu waniliny zachowania depresyjne zostały ograniczone. Wanilina była wchłaniana do krwiobiegu poprzez jamę nosową i płuca. Zaobserwowano, że pod wpływem tej aromatycznej cząsteczki poziom kortykosteronu spadał, co świadczy o poprawie stanu psychicznego i mniejszego poziomu stresu.

Leczenie ran przy pomocy wanilii i cynku

Jednym z największych problemów u chorych na cukrzycę są trudno gojące się rany. Jednym z rozwiązań na tę dolegliwość mogą być żele wykonane z chitozanu, cynku i waniliny. Środek ten przyspieszał reepitalizację, czyli proces naprawczy uszkodzonych tkanek u szczurów z indukowaną cukrzycą. Co więcej, zmniejszyło się stężenie białek związanych z rozwojem stanu zapalnego, naczynia krwionośne uległy stopniowej regeneracji a kolagen na nowo zaczął być odkładany w warstwach skóry.

Wanilia jako filtr UV

W 2016 r. grupa badaczy z Korei postanowiła sprawdzić, czy wanilina ma działanie ochronne przeciwko światłu ultrafioletowemu (UV). Okazało się, że ta molekuła aromatyczna cofa redukcję zdolności do podziału komórek skóry, wywołaną przez UV. Co więcej, powodowała ona zmniejszenie stężenia dinoprostonu (prostaglandyna E₂) — czynnika powodującego przyspieszenie starzenia się skóry i zwiększenie HIF-1α (czynnik indukowany hipoksją 1) — wysoki poziom tego peptydu odpowiada za zahamowanie starzenia się skóry.

Powyższe obserwacje świadczą o tym, że wanilina, a przez to przetwory z wanilii, nadaje się do cofania zmian wywołanymi nadmierną ekspozycją na promienie słoneczne.

Działanie przeciwgrzybicze waniliny

Jednym z największych wyzwań współczesnej medycyny są wielolekooporne szczepy bakterii i grzybów, czyli takie, które są odporne na większość lub wszystkie dostępne chemoterapeutyki i antybiotyki. Jednym z takich mikroorganizmów jest drożdżak Candida albicans, wywołujący kandydozę jamy istnej, pochwy, paznokci, przełyku i skóry. W ostatnich latach obserwuje się coraz więcej szczepów odpornych na konwencjonalne leki przeciwgrzybicze. Jednym z potencjalnych rozwiązań może być właśnie wanilina. Działa ona na grzyby z rodzaju Candida wielotorowo:

1. wpływa na ścianę komórkową (obniża poziom budulców — ergosterolu i chityny), przez co mikroorganizmy są bardziej wrażliwe na detergenty i inne środki grzybobójcze;
2. zaburza funkcjonowanie błony komórkowej;
3. zaburzenie sygnalizacji w obrębie mitochondriów, co powoduje uszkodzenia DNA;
4. zaburzenie gospodarki żelazem, co wpływa na dysfunkcję w metabolizmie komórki.

Ekstrakty z wanilii jako rozwiązanie na bakterie wielolekooporne

Dnia 25 II 2017 roku na spotkaniu zorganizowanym przez WHO (World Health Organisation) w Genewie została opracowana lista wielolekoopornych bakterii, przeciwko którym odnalezienie leków jest kwestią priorytetową. Jednym z takich mikroorganizmów jest Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej) odporny na karbapenemy. Odpowiada on za trudno leczone infekcje szpitalne. 

Suchy, etanolowy ekstrakt z wanilii nie wykazuje działanie przeciwbakteryjnego nawet w wysokich stężeniach (> 2000 μg/ml). Niemniej badania wskazują, że zastosowanie preparatów, które obok powyższego przetworu (w stężeniu 500 μg/ml) zawierają antybiotyki ostatniej szansy (meropenem, tigecyklina) lub powszechnie stosowane (chloramfenikol, ciprofloksacyna, lewofloksacyna) w istotny sposób zmniejszają populację pałeczki ropy błękitnej, odpornej na penicyliny, cefalosporyny i monobaktamy (popularne grupy antybiotyków stosowanych w leczeniu ambulatoryjnym i domowym).

Nie wiadomo, która molekuła aromatyczna odpowiada za ten zdumiewający efekt. Możliwe, że jest to wanilina, 5-hydroksymetylofurfural, 2-hydroksy-gamma-butyrolakton, 1-butanol lub kwas kaprylowy. A może ich połączenie? Na to pytanie na pewno uzyskamy odpowiedź w kolejnych latach, a może wanilia już nigdy nie odsłoni przed nami swoich tajemnic?

Drażniące działanie wanilii i waniliny

Przy stosowaniu razem przetworów zawierających wanilinę oraz kumarynę lub propolis, może zajść reakcja krzyżowa, skutkująca wysypką i podrażnieniem. (Kumaryna jest obecna w takich przetworach jak: absolut fasoli tonki, absolut lawendowy, ekstrakt z żywicy benzoinowej).

Potencjał alergizujący czystej waniliny jest tak silny, że jeszcze kilkadziesiąt lat temu kontaktowe zapalenie skóry wywołane waniliną było chorobą zawodową robotników, którzy pracowali w zakładach produkujących tę substancję!

Z drugiej strony, badania na myszach wykazały, że stosowanie waniliny w dawce 100 mg/kg może zmniejszać grubość nabłonka o ok. 30%. Dodatkowo substancja ta zmniejsza aktywność genów odpowiedzialnych za rozwój łuszczycy oraz zmniejsza transport komórek odpornościowych w obrębie skóry. Świadczy to o potencjalnej aplikacji waniliny w leczeniu autoimmunologicznych chorób skóry, między innymi łuszczycy.

Jak to zwykle bywa, są to kwestie indywidualne. Każdy człowiek ma inną wrażliwość na substancje alergizujące i drażniące, dlatego trzeba obserwować swoje reakcje i stosować kosmetyki, i aromaty, które nie pogarszają naszego stanu zdrowia.

Podsumowanie

Środek na rany cukrzycowe, filtr UV, substancja przeciwbakteryjna i przeciwgrzybicza. Wanilia i wanilina mają wiele twarzy. Mam nadzieję, że dzięki temu artykułowi spojrzycie na przetwory z tej drogocennej przyprawy z innej perspektywy. Nie tylko jak na aromat i nutę typu gourmand, ale również jak na lek.

Bibliografia

• Anand, Abhinav, et al. “VANILLIN: A COMPREHENSIVE REVIEW OF PHARMACOLOGICAL ACTIVITIES Comparison of Antidiabetic and Antioxidant Activity of Wild and Cultivated Variety of Rauwolfia Serpentina View Project Formulation Development for the Ayurvedic Drugs and Formulations View Project.” Plant Archives, vol. 19, no. Supplement 2, 2019, pp. 1000–04, https://www.researchgate.net/publication/336315181.
• Anuradha, Krushnamurthy, et al. “Effect of Vanilla Extract on Radical Scavenging Activity in Biscuits.” Flavour and Fragrance Journal, vol. 25, no. 6, Nov. 2010, pp. 488–92, https://doi.org/10.1002/FFJ.2009.
• Arya, Sagar S., Mansi M. Sharma, et al. “Vanilla Modulates the Activity of Antibiotics and Inhibits Efflux Pumps in Drug-Resistant Pseudomonas Aeruginosa.” Biologia, vol. 76, no. 2, Feb. 2021, pp. 781–91, https://doi.org/10.2478/S11756-020-00617-5.
• Arya, Sagar S., James E. Rookes, et al. “Vanillin: A Review on the Therapeutic Prospects of a Popular Flavouring Molecule.” Advances in Traditional Medicine, vol. 21, no. 3, Sept. 2021, p. 17, https://doi.org/10.1007/S13596-020-00531-W.
• Cheng, Hui Man, et al. “Oral Administration of Vanillin Improves Imiquimod-Induced Psoriatic Skin Inflammation in Mice.” Journal of Agricultural and Food Chemistry, vol. 65, no. 47, Nov. 2017, pp. 10233–42, https://doi.org/10.1021/ACS.JAFC.7B04259.
• de Aragão Tavares, Emanuella, et al. “Chitosan Membrane Modified with a New Zinc(II)-Vanillin Complex Improves Skin Wound Healing in Diabetic Rats.” Frontiers in Pharmacology, vol. 9, no. JAN, 2019, p. 1511, https://doi.org/10.3389/FPHAR.2018.01511/BIBTEX.
• de Groot, Anton C., et al. Unwanted Effects of Cosmetics and Drugs Used in Dermatology . Elsevier, 1994, https://books.google.pl/books?hl=pl&lr=&id=Ud0jOl-8eG4C&oi=fnd&pg=PA1&dq=vanillin+dermatology+&ots=xySwxn4vs8&sig=iR3585tVv5Bf4mYJMtlVtJuCT_4&redir_esc=y#v=onepage&q=vanillin%20dermatology&f=false.
• Iovinella, Immacolata, et al. “Advances in Mosquito Repellents: Effectiveness of Citronellal Derivatives in Laboratory and Field Trials.” Pest Management Science, vol. 78, no. 12, Dec. 2022, pp. 5106–12, https://doi.org/10.1002/PS.7127.
• Khan, A., et al. “Addition of Vanillin to Mosquito Repellents to Increase Protection Time.” Mosquito News, vol. 35, no. 2, 1975, pp. 223–25, https://www.biodiversitylibrary.org/part/130578.
• Kim, Dong In, et al. “Spatial Releasing Properties and Mosquito Repellency of Cellulose-Based Beads Containing Essential Oils and Vanillin.” Journal of Asia-Pacific Entomology, vol. 22, no. 2, June 2019, pp. 409–16, https://doi.org/10.1016/J.ASPEN.2018.12.024.
• Kim, Soon Il, et al. “Toxicity and Synergic Repellency of Plant Essential Oil Mixtures With Vanillin Against Aedes Aegypti (Diptera: Culicidae).” Journal of Medical Entomology, vol. 49, no. 4, July 2012, pp. 876–85, https://doi.org/10.1603/ME11127.
• Kim, M., et al. “Vanillin Attenuates Negative Effects of Ultraviolet A on the Stemness of Human Adipose-Derived Mesenchymal Stem Cells.” Journal of Investigative Dermatology, vol. 136, no. 9, Sept. 2016, p. S248, https://doi.org/10.1016/j.jid.2016.06.538.
• Kongkaew, C., et al. “Effectiveness of Citronella Preparations in Preventing Mosquito Bites: Systematic Review of Controlled Laboratory Experimental Studies.” Tropical Medicine & International Health, vol. 16, no. 7, July 2011, pp. 802–10, https://doi.org/10.1111/J.1365-3156.2011.02781.X.
• Kwon, Hyung Wook, et al. “Enhanced Repellency of Binary Mixtures of Zanthoxylum Armatum Seed Oil, Vanillin, and Their Aerosols to Mosquitoes under Laboratory and Field Conditions.” Journal of Medical Entomology, vol. 48, no. 1, Jan. 2011, pp. 61–66, https://doi.org/10.1603/ME10042/2/M_JMEDENT48-0061-TAB5.JPEG.
• Laojun, Sedthapong, and Tanawat Chaiphongpachara. “Comparative Study of Larvicidal Activity of Commercial Essential Oils from Aromatic Rosemary, Vanilla, and Spearmint against the Mosquito Aedes Aegypti.” Biodiversitas Journal of Biological Diversity, vol. 21, no. 6, May 2020, pp. 2383–89, https://doi.org/10.13057/BIODIV/D210607.
• Maryani, Rina, et al. “Anti-Hypercholesterolemic Effect of Ethanol Fruit Extract Of Vanilla (Vanilla Planifolia Andrews) on Male Mice.” Speciality Journal of Biological Sciences, vol. 5, no. 4, 2019, pp. 1–4, www.sciarena.com.
• Prabawati, Susy Yunita, et al. “The Synthesis and Evaluation of Vanillin Derivatives as the Fruit Fly Attractant.” Oriental Journal of Chemistry, vol. 34, no. 4, 2018, pp. 2197–202, https://doi.org/10.13005/OJC/3404063.
• Rezvani, Hamid Reza, et al. “Loss of Epidermal Hypoxia-Inducible Factor-1α Accelerates Epidermal Aging and Affects Re-Epithelialization in Human and Mouse.” Journal of Cell Science, vol. 124, no. Pt 24, Dec. 2011, pp. 4172–83, https://doi.org/10.1242/JCS.082370.
• Saibabu, Venkata, et al. “Mechanistic Insights into the Anticandidal Action of Vanillin Reveal Disruption of Cell Surface Integrity and Mitochondrial Functioning.” Infectious Disorders – Drug Targets, vol. 21, no. 3, July 2020, pp. 405–15, https://doi.org/10.2174/1871526520666200702134110.
• Shim, Joong Hyun. “Prostaglandin E2 Induces Skin Aging via E-Prostanoid 1 in Normal Human Dermal Fibroblasts.” International Journal of Molecular Sciences, vol. 20, no. 22, Nov. 2019, p. 5555, https://doi.org/10.3390/IJMS20225555.
• Shoeb, Ahsan, et al. “Evaluation of Antidepressant Activity of Vanillin in Mice.” Indian Journal of Pharmacology, vol. 45, no. 2, Mar. 2013, p. 144, https://doi.org/10.4103/0253-7613.108292.
• Smakosz, Aleksander Karol. “Broń Biologiczna – Nowe Możliwości i Zagrożenia.” Człowiek Wobec Zagrożeń Współczesności, edited by Violetta Tanaś and Wojciech Welskop, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Biznesu i Nauk o Zdrowiu, 2017, pp. 147–60, https://depot.ceon.pl/handle/123456789/12104.
• Songkro, Sarunyoo, et al. “Effects of Glucam P-20, Vanillin, and Fixolide on Mosquito Repellency of Citronella Oil Lotions.” Journal of Medical Entomology, vol. 49, no. 3, May 2012, pp. 672–77, https://doi.org/10.1603/ME11141.
• Tawatsin, Apiwat, et al. “Repellency of Volatile Oils from Plants against Three Mosquito Vectors.” Journal of Vector Ecology, vol. 26, no. 1, 2001, pp. 76–82.
• Xia-sheng, Wang, et al. “OCCUPATIONAL CONTACT DERMATITIS IN MANUFACTURE OF VANILLIN | Chinese Medical Journal.” Chinese Medical Journal, vol. 100, no. 3, 1987, pp. 250–54, https://mednexus.org/doi/abs/10.5555/cmj.0366-6999.100.03.p250.01.
• Xu, Jinyong, et al. “Vanillin-Induced Amelioration of Depression-like Behaviors in Rats by Modulating Monoamine Neurotransmitters in the Brain.” Psychiatry Research, vol. 225, no. 3, Feb. 2015, pp. 509–14, https://doi.org/10.1016/J.PSYCHRES.2014.11.056.

O autorze

Aleksander K. Smakosz — magister farmacji, doktorant na Katedrze Biologii i Biotechnologii Farmaceutycznej (Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu). Specjalizuje się w tematach związanymi z botaniką ekonomiczną, etnofarmakologią, farmakognozją i fitochemią. Jest redaktorem naczelnym wydawnictwa i czasopisma „Pharmacopola” (pharmacopola.pl), czasopisma „ELIXIR”, oraz serii wydawniczych „Acta Uroborosa” i „Etnofarmakologia i Etnofarmacja”. Prowadzi blog poświęcony przyprawom z perspektywy botaniki ekonomicznej i farmacji (gulosus.pl).