Czym są olejki eteryczne?

Co to są olejki eteryczne

Olejki eteryczne to substancje aromatyczne, wytwarzane przez rośliny. Charakteryzują się intensywnym zapachem, skomplikowanym składem chemicznym i są lotne z parą wodną.

Wytwarzanie olejków ma miejsce w wyspecjalizowanych komórkach roślinnych i gromadzone są w liściach, łodygach, kwiatach czy też kłączach. Olejki pełnią rozmaite funkcje, m.in. służą do walki z patogenami (bakterie, wirusy, grzyby), mają odstraszać roślinożerców i  insekty lub manipulować zachowaniem owadów w sposób korzystny dla rośliny (wabienie zapylaczy).

Metody pozyskiwania olejków eterycznych

Olejki eteryczne pozyskuje się z materiału roślinnego, świeżego lub suszonego. Służą do tego metody mechaniczne (destylacja, tłoczenie) oraz chemiczne, jak różne rodzaje ekstrakcji w rozpuszczalnikach:

  • destylacja, najczęściej z parą wodną, ale może być też destylacja prosta
  • enfleurage (substancje aromatyczne wyciągane są z rośliny za pomocą tłuszczu, tradycyjnie zwierzęcego, na ciepło lub zimno.
  • ekstrakcja rozpuszczalnikiem organicznym (np. alkoholem, eterem) w ciśnieniu atmosferycznym, a ostatnio coraz częściej C02 – nadkrytycznym dwutlenkiem węgla.
  • tłoczenie
  • czasami łączy się dwie techniki pracy, na przykład przy olejkach cytrusowych tłoczenie + destylacja – proces ten wyjaśniamy we wpisie o olejku pomarańczowym

Więcej informacji o pozyskiwaniu olejków eterycznych znajdziesz we wpisach: Prezentacja sprzętu do destylacji na blogu Herbiness oraz Absolut z mąkli tarniowej – jak zrobić.

Olejki eteryczne – koncentracja olejków w roślinie

W świeżym surowcu roślinnym koncentracja olejków eterycznych jest niewielka. Najczęściej jest to 0,1-1%, a rekordowe stężenia to 3-5% (drewno cedrowe, a pączki goździka nieco więcej). Koncentracja 1% oznacza, że dla uzyskania 10 g olejku potrzeba około 1 kilograma surowca. Przy koncentracji 0,1% surowca potrzeba aż 10 kg. To budzi respekt i uzasadnia potrzebę zachowania ostrożności przy stosowaniu olejków eterycznych.

 Zawartość olejku w roślinie ma bezpośrednie przełożenie na zróżnicowanie cen. Klasyczny przykład to olejek różany. Kwiaty róży zawierają znacznie mniej olejku, niż lawenda, dlatego do uzyskania 10 ml olejku potrzeba  więcej kwiatów róży niż lawendy. W efekcie cena olejku różanego jest wyższa, niż cena olejku lawendowego. Tymczasem dla pozyskania olejku cedrowego wystarczy poddać destylacji trociny cedrowe z tartaku.

Do uzyskania 1 kg olejku różanego potrzeba 3-4 tony kwiatów. Dla porównania do uzyskania 1 kg olejku lawendowego potrzeba 100-150 kg materiału.

Dane dla lawendy przytoczone za: Aromatica. A Clinical Guide to Essential Oils Therapeutics.

Olejki eteryczne i inne produkty destylacji

Olejki eteryczne najczęściej uzyskiwane są w procesie destylacji z parą wodną, jednak nie są jej jedynym produktem.  Podczas destylacji powstaje również hydrolat, inaczej woda kwiatowa, o zapachu destylowanej rośliny. W hydrolacie rozproszone są drobinki olejku eterycznego, stąd zapach. Ponadto hydrolaty zawierają niewielką ilość kwasów organicznych i innych, lotnych substancji, charakterystycznych dla rośliny, którą poddano destylacji.

Hydrolaty mogą być stosowane w aromaterapii, zwłaszcza dzieci, w kosmetykach, mają również zastosowanie kulinarne.

Po destylacji pozostaje znaczna ilość materiału roślinnego (wyparki). Mogą być stosowane jako pasza dla zwierząt, biopaliwo, kompostowane, a nawet można z nich ekstrahować inne substancje, np. antyoksydanty.

Jak odpowiedzialnie korzystać z olejków eterycznych

W Herbisklepie jesteśmy zwolennikami odpowiedzialnego korzystania z olejków eterycznych. Uważamy, że olejków nie należy nadużywać.

  1. Traktujemy je jako cenne dary Natury. Mam wrażenie, że ten szacunek najlepiej budują osobiste doświadczenia z destylacją olejku, cierpliwe czekanie na tę pierwszą kroplę, żmudne zbieranie ziół do destylacji czy uprawa kwiatów.
  2. Stosujemy olejki w odpowiednim rozcieńczeniu, a jeśli profil olejku dopuszcza zastosowanie stężenia 100% punktowo na skórę, stosujemy 1-2 krople. Wobec tego pojemności rzędu 5 ml nie powinny nikogo śmieszyć – to naprawdę wygodna i praktyczna pojemność.
  3. Dbamy o kupione olejki, by przez złe warunki przechowywania nie utraciły jakości. Olejki przechowujemy w chłodnych pomieszczeniach, nie narażamy na zmiany temperatury, na działanie tlenu i światła. Powszechnie lubiane olejki cytrusowe są najbardziej kłopotliwe – mają krótki termin przydatności. Nie ma sensu kupować np. olejków cytrusowych w większych buteleczkach, jeśli nie będziemy w stanie ich zużyć w ciągu roku. Generalnie tyle czasu mamy na ich wykorzystanie (łatwo się utleniają, a utlenione mogą zwiększać ryzyko podrażnień skóry).
  4. Przy zakupach kierujemy się właściwościami olejku. Jeśli masz problem z wyborem, przeanalizuj nasze wskazówki w sklepie, zapoznaj się z dostępnymi opisami i sięgnij po literaturę fachową lub dołącz do dyskusji w grupie Aromastrona na fb.
  5. Lubimy korzystać z synergii, czyli połączenia olejków eterycznych, które razem mogą zadziałać nawet o kilkadziesiąt procent skuteczniej. Mieszanki olejków eterycznych oferujemy w sklepie i to właśnie mieszanki dostają od klientów najwięcej ciepłych komentarzy.

Związane z tematem:

Olejki eteryczne z certyfikatem – czyli jakie?

Jak łączyć olejki eteryczne?

Olejki eteryczne w chorobach skóry na przykładzie AZS i łuszczycy

Olejki eteryczne w ciąży