Mydło z Aleppo – czy można zrobić bez oleju laurowego?

„Wykorzystaj to, co masz” – to taka zgrabna maksyma. Nie wiadomo, czy to słowa buddyjskiego mnicha, czy może arabskich wytwórców mydła, którzy kilkaset lat temu zebrali surowce dostępne w regionie i stworzyli jedną z najsławniejszych receptur kosmetycznego świata – mydło z Aleppo. Olej laurowy i oliwa. Olej laurowy tłoczony z owoców wawrzynu szlachetnego, gęsty, ciemnozielony, o cennych właściwościach leczniczych. Olej laurowy o zapachu pierwotnej puszczy, rozgrzewający, kojący, przeciwzapalny, niczym steryd. Czy można zrobić mydło z Aleppo bez oleju laurowego? Czy moje mydło według maksymy „wykorzystaj to, co masz” ma szanse równać się ze sławnym pierwowzorem?

Olej laurowy wzbudza emocje. To towar rzadki w handlu,  a dostępne wersje różnią się gęstością (płynny lub stały), kolorem. Kupującym brak doświadczenia laurowego. Biochemia oleju niczego tu nie ułatwia – skład oleju tłoczonego z owoców wawrzynu bywa różny. Wiadomo na 100%, że kolor to mieszanka zielonego chlorofilu i żółtych kerotenoidów, że zawiera bogactwo fitosteroli i różnorodne woski, że frakcja lotna (olejki eteryczne) mogą sięgać 10%. Kłopot stanowi identyfikacja kwasów tłuszczowych w składzie oleju laurowego i związana z nimi konsystencja oleju: dla surowca badanego przez tureckich naukowców ponad 50% składu to kwas tłuszczowy laurynowy (znany z oleju kokosowego – twardy w temperaturach pokojowych). Według innych badań kwasu laurynowego jest  27%, a olej laurowy tłoczony na Maderze ma kwasu laurynowego tylko 18%. Tak wielkie rozbieżności związane są z metodami badawczymi, a także z różnymi odmianami wawrzynu i metodami tłoczenia.

Kwasy tłuszczowe – co to takiego i dlaczego mają związek z konsystencją tłuszczu.

Najważniejsza zasada chemii organicznej brzmi „atom węgla tworzy cztery wiązania”. Taka sentencja robi dobre wrażenie, możecie się jej po prostu nauczyć na pamięć. W kwasie tłuszczowym węgiel tworzy wiązania z wodorem, chemicy rysują to jako zygzaki różnej długości. Zygzaki mogą być różne: proste i krzywe. Przy prostych zygzakach oznaczających kwasy nasycone, jest łatwo – im dłuższy zygzak – tym kwas tłuszczowy daje twardszy tłuszcz. Kwas laurynowy to 12 zygzaków, stearynowy (z masła shea) 18 zygzaków, a palmitynowy (olej palmowy) ma zygzaków 16. Jeśli więc wyobrazimy sobie tłuszcz składający się z kwasów: laurynowego, stearynowego i palmitynowego, to mamy naprawdę twardą konsystencję.

Niestety, niektóre zygzaki są lekko skrzywione! To kwasy tłuszczowe nienasycone. Kwas może być nienasycony w jednym miejscu (lekko krzywy zygzak), nienasycony w dwóch miejscach (średnio krzywy zygzak) lub nienasycony w trzech lub czterech miejscach (zygzak o kształcie krewetki). Proste zygzaki przylegają do siebie równo, tworząc jednolitą strukturę. Krzywe zygzaki tworzą luz i nieład organizacyjny, im bardziej nienasycony kwas tłuszczowy tym bardziej płynna konsystencja tłuszczu. W oliwie mamy kwas oleinowy, tak dobrze spisujący się w mydle kastylijskim – jest to kwas nienasycony w jednym miejscu. W ryżowym, słonecznikowym, winogronowym i innych, mamy kwasy nienasycone dwukrotnie, w lnianym, z pestek malin itd. nienasycone w trzech miejscach (w uproszczeniu).

aleppo rozpiska

Po chwili medytacji nad moją grafiką spróbuj sobie wyobrazić olej o składzie:

  • kwas laurynowy 27,6%
  • kwas oleinowy 27,1%
  • kwas linolowy 21,4%
  • kwas palmitynowy 17,1%

źródło http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18794780 – Badania składu oleju larowego (taki miks może być całkiem płynny)

Porównaj sobie z innymi badaniami tureckimi:

  • kwas laurynowy 54,2%
  • kwas oleinowy 15,1%
  • kwas linolowy 17,2%

źródło http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/lipi.19930950806/abstract (taki miks może mieć stałą konsystencję)

Jak widać, znajomość składu oleju laurowego nie ułatwia wykrywania fałszerstw. Olej laurowy z nowej herbi-dostawy wygląda tak w temperaturze 20 stopni.

aleppo olej laurowy w pudełku

W temperaturze 25 stopni C ma konsystencję płynną. Odznacza się silnym, charakterystycznym zapachem (wg. prod. niecałe 2% olejków eterycznych), ma gorzki, intensywny smak (nie dziwi, że nie ma tradycji spożywania tego oleju).

aleppo rozpuszczony olej laurowy

Kwasy tłuszczowe – czy warto wiedzieć o ich istnieniu?

Mydlarz posługuje się bez przerwy pojęciem „kwas tłuszczowy”. Nie każdy ma tego świadomość, bo przecież to kalkulator mydlany przelicza nam kwasy, podaje zgrabne wyliczenie ilości tłuszczu i wodorotlenku. Pojęcie kwas tłuszczowy pojawiło się już na kole mydlanym: kwas oleinowy uznany został jako odpowiedzialny za odżywcze działanie mydła, kwas laurynowy za pianę, palmitynowy za twardość itp. Czy można skomponować zawartość kwasów tłuszczowych w sposób naśladujący sławne mydło z Aleppo, bez używania oleju laurowego? Oczywiście. Załóżmy, że mydło z Aleppo to oliwa 70% i olej laurowy 30%. Kalkulator wylicza nam skład kwasów tłuszczowych takiego mydła wzorcowego. Teraz wystarczy stworzyć podobną konfigurację, posługując się tym, co dostępne.

BAZA: znakomita oliwa, bogini mydlana, bohaterka mydła kastylijskiego (super odżywcze – przetestowałam w mydle kastylijskim )

sprawdź również przepis na mydło kastylijskie

PIANA: olej kokosowy w ilości naśladującej tę z oleju laurowego

LECZNICZY OLEJ O WYRAZISTYM ZAPACHU: olej czarnuszkowy

plus coś dla poprawy twardości (alkohol cetylowy i/lub olej palmowy, kakaowy)

WYNALAZEK : moje mydła z czarnuszką robię z dodatkiem 0,1% kwasu galusowego, to antyutleniacz (konserwant). Kwas miksuję z ogrzanymi olejami, odstawiam na 10 minut, następnie wlewam ług i miksuję całość.

aleppo 3 mydła czarnuszkowe

Receptury

RECEPTURA BAZOWA A1

  • Oliwa extra virgin 750g
  • Olej kokosowy 100g
  • Olej czarnuszkowy 150g
  • Alkohol cetylowy 50g
  • Kwas galusowy 1g
  • NaOH 133g
  • woda 133g

RECEPTURA Z PALMĄ A2

  • Oliwa extra virgin 700g
  • Olej kokosowy 100g
  • Olej czarnuszkowy 150g
  • Olej palmowy 50g
  • Kwas galusowy 1g
  • NaOH 134g
  • woda 150g

RECEPTURA Z MASŁEM KAKAOWYM A3

  • Oliwa extra virgin 750g
  • Olej kokosowy 100g
  • Olej czarnuszkowy 150g
  • Masło kakaowe 50g
  • Kwas galusowy 1g
  • NaOH 133g
  • woda 150g

Masa mydlana ze składników w powyższych proporcjach zastyga szybko, tak jak lubię. Olej czarnuszkowy jest najwyraźniej akceleratorem saponifikacji. W pierwszej i drugiej partii mydła sprawiło mi to kłopot i kostki nie są idealnie uformowane. Przy trzeciej recepturze rozlałam masę na czas: mam pięknie ukazane detale i co najważniejsze – krótki czas leżakowania mydła.

Można zwiększyć ilość wody w przepisie dla spowolnienia procesu gęstnienia.

Uzyskane mydło zyskało u mnie status najlepszego mydła świata. Pięknie pachnie, cudnie się pieni, prace nad nadaniem pożądanej twardości w toku (zbyt szybko znika, może nie przez brak twardości, a przez cudne właściwości – do tej kostki można się przyssać!)

aleppo czarnuszkowy olej z Wólki

Kwasy tłuszczowe – dlaczego mają filiżanki na głowie?

Kwasy tłuszczowe na moim rysunku dźwigają na głowie filiżanki kawy, czyli ciężkie ładunki „prawie-wody”. Kiedy spotykają cząsteczkę słodkiego alkoholu – gliceryny wyrzucają „kawę” i przysiadają się  do wspólnego stolika ze słodką gliceryną. Przy każdym stoliku są trzy miejsca. Kwasy tłuszczowe łączą się w trójki. Tak powstają trójglicerydy.

Słodkie chwile przerwane zostają działaniem wodorotlenków – pod wpływem NaOH lub KOH trójki się rozstają, kwasy zamieniają się w sole kwasów tłuszczowych, plus coś słodkiego: cząsteczka gliceryny. Na tym polega chemia procesu zmydlania.

W kolejnych odsłonach „naukowego mydlenia”:

  • skąd wiem, że dodatek oleju kokosowego podnosi pienistość mydła?
  • skąd wiem, że tłuszcz palmowy podnosi twardość
  • a masło shea wybiela mydełka

Zrób swoje pierwsze mydło razem ze mną, na warsztatach ziołowych Chatka Czarów.

Składniki do produkcji mydeł dostępne w Herbisklepie.

 

 

 

 

 

 

Ten post ma 5 komentarzy

  1. Magda

    Witaj, dziękuje za ciekawy artykuł. Czy wiesz może czysta sie zrobić mydło w kostce lub płynie na bazie sody oczyszczonej? Miałam kiedyś takie mydło przywiezione z Korei – cudo! I nic dotąd podobnego nie znalazłam na rynku 🙁 zastanawiam sie czy da sie coś podobnego samodzielnie zrobić.

    1. Inez Herbiness

      Nie wiem jak to zrobić, jednak przypuszczam, że mógł to być błąd w tłumaczeniu. Jeśli jest inaczej to bardzo chcę poznać przepis na mydło bez NaOH

      1. Basia

        Czytałam, że można zrobić zasadę, gotując popiół

  2. Mała Mi

    Czytanie Twoich tekstów zawsze sprawiało Mi radość, a teraz dodatkowo czytam z wypiekami na twarzy… bo mydlić ze zrozumieniem: to jest zadanie! W Twoim wykonaniu na szóstkę! Kłaniam się nisko z filiżanką dziurawcowej herbatki – w dłoni 🙂

    1. PaulinaS

      Czy można zastąpić kwas galusowy kwasem ferulowym ? 🙂

Możliwość dodawania komentarzy nie jest dostępna.