Olejek herbaciany to podstawa domowej apteczki, przydatny jest szczególnie na problemy skórne. Dowiedz się, czy olejek herbaciany działa również na świerzb.
Czym jest świerzb i jak się objawia
Świerzb to choroba zakaźna wywoływana przez pasożytnicze roztocza – świerzbowce. U ludzi wywołuje ją świerzbowiec ludzki (Sarcoptes hominis, Sarcoptes scabiei). Choroba objawia się swędzącymi zmianami skórnymi (grudki, plamy), zwłaszcza na dłoniach, stopach, brzuchu, a w ciężkiej postaci może zająć niemal całe ciało. Do zakażenia dochodzi głównie przez kontakt bezpośredni. Świerzb pojawia się często w warunkach utrudnionej higieny, przeludnienia, u osób z obniżoną odpornością oraz u dzieci.
Co na świerzb – przegląd zaleceń
Standardowe leczenie świerzbu obejmuje przede wszystkim zastosowanie preparatów insektobójczych jak permetryna (stosowana jako pestycyd, a także środek ochronny przed insektami przenoszącymi choroby, także przed kleszczami). Zwykle trwa tygodniami, a świąd po skutecznym leczeniu może utrzymywać się kilka tygodni. Oprócz tego konieczna jest dezynfekcja ubrań i pościeli.
Wśród rekomendowanych środków w walce ze świerzbowcem pojawiają się także substancje aromatyczne jak dziegieć sosnowy, benzoesan benzylu i olejek z drzewa herbacianego.
Dziegieć sosnowy wchodzi w skład maści Wilkinsona, inaczej maści siarkowej złożonej, która jest lekiem na świerzb sporządzanym wg receptury farmakopealnej.
Benzoesan benzylu zawierają surowce doskonale znane w aromaterapii i perfumiarstwie: balsam Peru, balsam Tolu, benzoes, absolut jaśminowy, olejek ylangowy czy absolut tuberozy.
Olejek z drzewa herbacianego na świerzb
Wpływ olejku drzewa herbacianego na świerzb został przebadany laboratoryjnie i klinicznie. Badania in vitro wykazały, że olejek z drzewa herbacianego w stężeniu 5, 10 i 15% działa roztoczobójczo. Za to działanie może odpowiadać jeden z głównych składników olejku z drzewka herbacianego, czyli terpinen-4-ol.
Natomiast klinicznie z powodzeniem stosowano połączenie olejku z drzewa herbacianego w stężeniu 5% i benzoesanu benzylu w stężeniu 25%.
U dzieci w wieku 11-15 lat przebadano olejek eteryczny z drzewa herbacianego w stężeniu 5% i okazał się on skuteczniejszy niż permetryna 5%, a także połączenie olejku z permetryną.
Jak zastosować olejek herbaciany na świerzb u ludzi
Preparat z olejkiem herbacianym do stosowania na skórę zrobić możesz samodzielnie. Zmieszaj 5 ml olejku eterycznego herbacianego i 95 ml oleju migdałowego lub innego oleju roślinnego, a jeśli potrzebna Ci mniejsza porcja, użyj 10-20 kropli olejku herbacianego na 10 ml. Zamiast oleju roślinnego można zastosować żel, np. gęsty żel aloesowy. Taki preparat zastosuj na problematyczne miejsca. Olejek herbaciany łagodzi również świąd.
Olejek z drzewa herbacianego jest bezpieczny na skórę (zobacz rekomendacje IFRA w opisie produktu). Możesz zastosować też olejki eteryczne w dyfuzorze, do prania, do pościeli – połącz olejek z drzewa herbacianego i geranium dla silniejszego działania. Aromaterapia to zawsze cenne wsparcie. Jednak zachowaj ostrożność przy wdychaniu oparów olejku z drzewa herbacianego, ponieważ w nadmiarze może wywołać niepokojące objawy ze strony układu nerwowego (zawroty głowy).
Ponadto można pomyśleć o stosowaniu olejku z drzewa herbacianego w mieszankach. Badania in vitro wskazują, że warto skorzystać z olejków zawierających karwakrol (oregano), geraniol (geranium) i cytral (Litsea cubeba). To są składniki olejków o silnym działaniu, także na komórki naszego organizmu. Stosuj je na skórę z rozwagą – warto skorzystać ze wspomnianych limitów dermalnych IFRA. Połączenie np. olejku z drzewa herbacianego, geraniowego i Litsea cubeba może dać też fajny efekt zapachowy.
Co na świerzb u psa i kota?
Olejek z drzewa herbacianego można zastosować u psa na skórę, dla kota jest zbyt toksyczny. Użyty niewłaściwie, np. doustnie lub na skórę w zbyt wysokiej dawce, jest niebezpieczny. Odnotowano wiele przypadków zatrucia psów i kotów tym olejkiem, przy czym w większości sytuacji olejkiem leczono problemy dermatologiczne. Objawy zatrucia były silniejsze u zwierząt małych, młodych i przy wyższej dawce olejku.
Bezpieczne i skuteczne stężenie olejku herbacianego w preparatach dermatologicznych dla dorosłego psa to 10% (źródło), jednak badań nad zwalczaniem roztoczy powodujących świerzb u psów i olejkiem z drzewa herbacianego jeszcze nie ma.
A jeśli nie olejek z drzewa herbacianego na świerzb u psa, to co? W jednym z badań z powodzeniem zastosowano u psów zakażonych świerzbowcem maść zawierającą m.in. karwakrol i geraniol. Dobór nie jest przypadkowy – z badań in vitro wiemy, że w koncentracji 0,5% najsilniej na świerzbowca działają karwakrol, eugenol, geraniol, cytral, silniej niż składnik typowy dla olejku herbacianego, czyli terpinen-4-ol.
Maść dla psa na świerzb – przepis
W badaniu z 2023 r. u 25 psów różnych ras zastosowano maść z olejkami eterycznymi na świerzbowca i nużeńca. U niektórych psów kuracja trwała 3 tygodnie, u większości 1 miesiąc, u 2 psów dłużej, bo 2 miesiące. Maść nanoszono na chore miejsca 2 razy w tygodniu. Do sporządzenia maści zastosowano wosk pszczeli, parafinę, wodę i boraks oraz olejki eteryczne w stężeniu 2%.
Z badania nie jest do końca jasne, czy zastosowano olejek tymiankowy i geraniowy (geranium różane), czy wyizolowany karwarkol i geraniol, proponuję więc dwa warianty przepisu.
- do 97 g podłoża maściowego dodaj 1,5 g olejku oregano (to źródło karwakrolu) i 1,5 g olejku palmarozy (to źródło geraniolu) – w tym przepisie uzyskasz stężenie około 1% karwakrolu i 1% geraniolu
- do 98 g podłoża maściowego dodaj 1 g olejku tymiankowego i 1 g olejku geranium różanego (to delikatniejsza wersja)
Podłożem maściowym może być masło shea, mieszanina oleju z woskiem pszczelim, czy też apteczne podłoże maściowe. Przyjemne i wygodne w użyciu podłoże maściowe to mieszanina 100 g oleju kokosowego i 100 g masła shea, takie jak w Maści choinkowej.
Olejek herbaciany na świerzb – podsumowanie
W terapii świerzbu u ludzi warto uwzględnić olejek z drzewa herbacianego, zwłaszcza gdy:
- występuje oporność na inne leki,
- inne preparaty powodują skutki uboczne,
- inne leki są niedostępne
- chcesz zastosować profilaktykę (ktoś w Twoim otoczeniu jest chory).
Olejek z drzewa herbacianego może być też preferowany przez osoby stosujące terapie naturalne, a także ze względu na zapach – na tle wielu preparatów medycznych zapach olejku wypada znacznie lepiej. Pamiętaj, że olejek herbaciany to nie jedyny skuteczny na świerzb. Jego zaletą są niewątpliwie dostępność i wysoki limit na skórę, ale jeśli zawiedzie, wypróbuj inny olejek lub mieszankę olejków eterycznych.
Na grafice przedstawiono cykl rozwojowy: samica świerzbowca składa jaja w wydrążonych w skórze gospodarza korytarzach. Wykluwają się larwy, z których powstają nimfy. Dorosłe osobniki spotykają się i cykl powtarza się.
O autorce
Marta K. Grochowalska – aromaterapeutka, aromatolog, towaroznawca surowców aromatycznych, wykładowca akademicki, edukatorka, autorka i podróżniczka. Substancjami aromatycznymi i aromaterapią zajmuje się zawodowo i intensywnie od 2019 r. Autorka kilkudziesięciu publikacji branżowych, popularnonaukowych i naukowych oraz wystąpień konferencyjnych na temat aromaterapii, substancji aromatycznych i naturalnego perfumiarstwa. Współautorka książki “Mieszanki olejków eterycznych do aromaterapii”. Prowadzi stronę aromarta.pl i tematyczny profil @aromarta.
