Olejek eteryczny amyrisowy (Amyris balsamifera)

Olejek amyrisowy: pachnie przyjemnie, ma dźwięczną nazwę, przystępną cenę, a do tego po mistrzowsku relaksuje spięte mięśnie. Jego zapach jest zbliżony do kosztownego olejku sandałowego. To podobieństwo jest dla amyrisu jak klątwa, bo postrzegany jest często jako olejek, którym fałszuje się sandałowca.

Olejek amyrisowy – klątwa podobieństwa

Można wyczuć podobieństwo zapachu olejku pozyskanego z drewna Amyris balsamifera i drewna sandałowca (białego lub kaledońskiego), a stopień podobieństwa to kwestia zależna od partii olejku. Z tego powodu Amyris balsamifera bywa oferowany jako „sandałowiec”, „santal” lub „sandalwood”. Czasami takie „fałszerstwo” jest bardzo proste do wykrycia, bowiem na etykiecie olejku widnieje poprawna łacińska nazwa Amyris balsamifera.

Olejek amyrisowy a sandałowiec

Praktyki oferowania olejku amyrisowego jako sandałowiec mają bardzo długą tradycję. Olejek sandałowy od wieków postrzegany jest jako dobro luksusowe, więc jego cena znacznie przewyższa cenę olejku amyrisowego, a to kusi nieuczciwych.

W farmakopei amerykańskiej z 1918 r. Remington i Wood wymieniają olejek amyrisowy jako surowiec stosowany w fałszerstwie i jako substytut olejku sandałowego, a nawet jako „sandałowiec zachodnioindyjski”. Według autorów olejek ten może być dodany do olejku sandałowego w ilości do 5% bez obaw o wykrycie fałszerstwa z powodu podobieństwa gęstości olejków, skręcalności optycznej, a także zawartości 30-40% alkoholi, które odczytywane są w badaniach jako santalol – charakterystyczny składnik olejku sandałowego. Remington i Woods opisują też praktykę fałszowania sandałowca olejkiem cedrowym.

Opisane praktyki fałszowania olejków eterycznych są naganne, ponieważ wprowadzają klienta w błąd – żaden olejek nie zastąpi olejku sandałowego. Lecznicze właściwości sandałowca wynikają głównie z zawartości santalolu występującego tylko w olejkach sandałowych. Olejki używane do fałszerstw mają inny skład, z czego wynika odmienne zastosowanie.

rysunek gałązki amyrisu z liśćmi i kwiatami
Ilustracja wykonana przez botanika Adolphusa Ypeya. W dawnych publikacjach botanicznych amyris występował pod różnymi nazwami: Amyris elemifera – „meksykańskie elemi”, Rhus arborescens, Toxicodendron arborescens.

Olejek amyrisowy – meksykańskie elemi

W starych farmakopeach, czyli lekospisach, Amyris balsamifera występował pod różnymi nazwami łacińskimi:

  • Amyris elemifera – żywicę amyrisową nazywano „meksykańskim elemi”
  • Rhus arborescens
  • Toxicodendron arborescens

Amyris – płonące drewno

Amyris po angielsku określany jest często jako torchwood (torch – pochodnia i wood – drewno), gdyż jego drewno jest łatwo palne, a dzięki wysokiej zawartości olejku eterycznego pali się długo. Ze względu na te właściwości służyło do wyrobu pochodni, a  przeszłości rybacy z Haiti używali pochodni amyrisowych podczas nocnych połowów. Drewno amyrisowe jest też używane jako opałowe. Chociaż łatwo palne, miało zastosowanie w stolarstwie.

Ponadto gałązki i liście stosowane są leczniczo. W różnych krajach (Bahamy, Wenezuela) stosowano i stosuje się m.in. odwary na rany, przeciwgorączkowo czy przeciwbiegunkowo.

Olejek amyrisowy – cenny olejek o bogatym składzie

Olejek amyrisowy ma bogaty skład biochemiczny. Główny komponent to walerianol (15-21%) – alkohol seskwiterpenowy, charakterystyczny również dla olejku walerianowego (z kozłka lekarskiego, Valeriana officinalis). Inne składniki to m.in. eudesmol w kilku różnych formach i elemol (6,6-9,1%).

Czarno-biały portret botanika Adolphusa Ypeya
Adolphus Ypey (1749-1822) holenderski doktor medycyny i filozofii. Zasłynął w 1813 r. dzięki publikacji botanicznego dzieła zawierającego 100 ilustracji: „Vervolg ob de Avbeeldingen der artseny-gewassen met derzelver Nederduitsche en Latynsche beschryvingen.”
Drzewo amyrisu na tle nieba
Fotografia przedstawia Amyris elemifera

Olejek amyrisowy na stres i spięte mięśnie

Olejek amyrisowy zasługuje na sławę i solową karierę z racji spektakularnego działania przy stresie i napięciu nerwowym. To znakomity, naturalny miorelaksant, czyli lek o działaniu rozkurczającym mięśnie szkieletowe. Za te relaksacyjne właściwości odpowiada m.in. znany z olejku kozłka lekarskiego walerianol.

Właściwości te można wykorzystać wdychając olejek, stosując w maściach lub dodać kropelkę do pasty do zębów. Poza tym olejek amyrisowy jest bezpieczny dla błon śluzowych, a relaksacyjny komponent wchłania się doskonale w jamie ustnej. Dlatego amyrisowa pasta do zębów rozluźnia spięte mięśnie, a przy tym działa odkażająco. Inny seskwiterpen o działaniu relaksacyjnym, który zawiera olejek amyrisowy, to beta-eudesmol.

Olejek amyrisowy – postrach kleszczy

Olejek amyrisowy to naturalny repelent – za tę właściwość odpowiada składnik elemol, czyli to alkohol z grupy seskwiterpenów, ciężka molekuła, o trwałym zapachu. Trwałość zapachu ma kluczowe znaczenie dla skuteczności naturalnych repelentów.

Elemol występuje również w olejku elemi (2,8-17,3%), a także w olejkach cytronelowych: Cymbopogon nardus (1-5%), Cymbopogon winterianus (2-5,6). Olejek amyrisowy jest składnikiem preparatu o nazwie Znikacz Kleszczy Amryisowy, który jest dostępny w sklepie patronackim Aromastrony, a przepis znajdziesz na blogu Herbiness: Zielarz kleszcza nie rozpieszcza – druga wersja repelentu.

Właściwości terapeutyczne:

  • odkażający na skórę i błony śluzowe,
  • przeciwskurczowy,
  • kojący,
  • zmiękczający,
  • wykrztuśny,
  • regenerujący,
  • uspokajający,
  • lekko przeciwzapalny.

Zastosowanie terapeutyczne:

  • kaszel,
  • flegma,
  • niepokój,
  • stres,
  • napięcie,
  • ogólnie tonizująco-relaksujące,
  • pielęgnacja skóry.

Olejek amyrisowy – charakterystyka

Metoda otrzymywania: Olejek eteryczny amyrisowy uzyskiwany jest metodą destylacji z parą wodną z drewna Amyris balsamifera. Surowiec aktualnie dostępny w handlu pochodzi głównie z obszaru Haiti. Do destylacji pozyskuje się często gałęzie połamane przez huragan, więc nie ma potrzeby ścinania całego drzewa. Przed destylacją drewno poddawane jest sezonowaniu, przez co najmniej rok, a jeszcze korzystniej dwa lata. Olejek należy również poddać leżakowaniu przez kilka miesięcy, by w pełni rozwinął zapach.

Wygląd: bladożółty, żółty lub żółtobrązowy płyn o gęstej konsystencji.

Zapach: może mocno się różnić w zależności od wieku olejku i drewna poddawanego destylacji. Drzewny, ciepły, ale nie suchy, z nutami cedrowymi, słodko-benzoesowymi oraz żywicznymi. Bywa bardzo podobny do sandałowca. Ponadto czasem wyczuwalne są dymne nuty. Bardzo trwały, chociaż szybko traci głębię, czym wyraźnie różni się od olejku sandałowego, który zyskuje głębię i słodycz wraz z upływem godzin.

Olejek amyrisowy – co jeszcze można z nim zrobić?

Ze względu na trwałość znalazł zastosowanie w przemyśle kosmetycznym jako fiksator, czyli utrwalacz zapachu. Ponadto olejek amyrisowy znalazł zastosowanie w przemyśle kosmetycznym, głównie ze względu na zapach przypominający sandałowiec oraz atrakcyjną cenę, a nie tyle własne właściwości np. pielęgnacyjne (emolient). Nie jest to częsty dodatek do kosmetyków, ale można spotkać go np. w mydłach, które nie są produkowane na masową skalę, ale jako rękodzieło czy produkty „zrób to sam”.

Olejek amyrisowy – bezpieczeństwo stosowania

  • brak przeciwwskazań
  • nie jest fototoksyczny
  • nie zawiera alergenów.

Przepis:

Olejek do masażu na stres i rozluźnienie – składniki wymieszać i smarować brzuch, skronie, kark lub okolicę serca, czyli te miejsca, gdzie w danym momencie odczuwamy napięcie i dyskomfort

  • olej bazowy 1 łyżka
  • amyris 12 kropli
  • mięta pieprzowa 3 krople

Uwaga, mięty pieprzowej nie należy nie stosować u kobiet w ciąży ani małych dzieci. Jeśli chcesz wiedzieć dlaczego, zajrzyj po więcej informacji do wpisu o mięcie pieprzowej.

Amyris i mięta – dlaczego razem?

Mieszanka jest inspirowana synergicznym połączeniem substancji, które mogą być otrzymywane z waleriany i mięty pieprzowej i wykazują działanie uspokajające.

Dlaczego jednak w przepisie zamiast waleriany znajduje się amyris? Otóż dlatego, że olejek amyrisowy jest najbogatszym po olejku walerianowym źródłem uspokajającego walerianolu wśród olejków eterycznych, a w porównaniu z olejkiem walerianowym, który należy do bardzo drogich, wypada dużo ekonomiczniej.

Połączenie substancji występujących w walerianie i mięcie znane jest od dawna i stosowane w lekach od ponad stu lat. Leki jak Validol i Mentowal dostępne są do dziś w aptekach i lubiane przez pacjentów. Oprócz działania uspokajającego preparaty te ułatwiają oddychanie, poprawiają samopoczucie i łagodzą dolegliwości z przewodu pokarmowego, co także może przyczyniać się do poprawy jakości snu.

Warto wiedzieć przed zakupem: zwracaj uwagę na nazwę łacińską umieszczoną na buteleczce. Olejek amyrisowy często jest dostępny pod mylną nazwą „sandałowiec”.

Olejki w sklepie patronackim:

Amyris – olejek eteryczny Herbiness

Elemi – olejek eteryczny Herbiness (zawiera elemol)

Mięta pieprzowa – olejek eteryczny Herbiness

Znikacz Kleszczy Amyrisowy Herbiness

Sandałowiec kaledoński – olejek eteryczny Herbiness

Patronem Aromastrony jest sklep z olejkami eterycznymi Herbiness (Herbisklep). Oferuję tam prawdziwe olejki eteryczne, prawidłowo oznakowane i starannie wyselekcjonowane zgodnie z moją rozległą wiedzą z zakresu fitoterapii. Aktualnie w sklepie kolekcja podand 70 olejków eterycznych. Zbliżamy się do 100.

Bibliografia

Amyris balsamifera w: Atlas of Florida Plants, dostęp 16.03.2019
Arctander, Steffen (1960): Perfume and Flavor Materials of Natural Origin
Austin, Daniel F. (2004): Florida Ethnobotany
Carrol, John F. / Paluch Gabriella / Coats Joel / Kramer Matthias P. (2010): Elemol and amyris oil repel the ticks Ixodes scapularis and Amblyomma americanum (Acari: Ixodidae) in laboratory bioassays
Felter, Harvey Wickes ed. (1905): King’s American Dispensatory
Różański, Henryk (2008): Validol czyli izowalerianian mentolu – Menthyl isovalerate, dostęp 16.04.2019
Tisserand, Robert / Young, Rodney (2014): Essential Oil Safety. Second Edition
Remington, Joseph P. / Woods, Horatio C. et al. eds. (1918): The Dispensatory of the United States of America. Twentieth Edition (dostęp przez stronę Henriette’s Herbal, 04/05/2020)
Worwood, Valerie Ann (2016): The Complete Book of Essential Oils and Aromatherapy. Revised and Expanded

Zdjęcia i ilustracje spoza kolekcji własnej – źródła i informacje o licencji:

Amyris elemifera – grafika, Adolphus Ypey – portret, amyris elemifera – zdjęcie


Facebook


Instagram

Ten post ma jeden komentarz

Możliwość dodawania komentarzy nie jest dostępna.