Komary potrafią popsuć wszelką przyjemność. Na przykład kąpiesz się w ogrodowej wannie i nagle atakują komary. Na szczęście tuż pod ręką masz słoiczek z kilkoma kryształkami eukaliptusa cytrynowego, umieszczasz drobinki w wodzie i sielanka wraca.
Olejki eteryczne na komary
Stosuję te kryształy eukaliptusa nie tylko do kąpieli – dodaję do kremu, toniku, preparatu do pryskania ubrań i skóry. Kryształy lekko chłodzą i czynią człowieka niewidocznym dla komarów i meszek. Pachną przyjemnie, nieco miętowo, z przytłumionymi nutami cytroneli. Oficjalna maksymalna dawka na skórę to aż 20% i takie stężenie kryształów zalecane jest w preparatach, jeśli wybierasz się do krajów, gdzie panuje malaria.
Kryształy eukaliptusa cytrynowego – co to takiego?
Kryształy eukaliptusa cytrynowego powstają z olejku eterycznego uzyskanego z liści drzewa Corymbia citridora, zwanego eukaliptusem cytrynowym w reakcji Prins’a. Reakcja ma w sobie tyle lekkości i prostoty, co chwytliwa melodia: aż łatwo pomyśleć, że wymyślił ją artysta, nie chemik.
Chemia lubi udawać trudność. Zwykłe: poczekaj, aż się ustoi i zlej – nazywa dekantacją. Prostą produkcję mydła – saponifikacją itd, jakby groźne nazwy miały stanowić sito, przez które przesypią się mało zdeterminowani. Reakcja Prins’a to też taka zmyłka – niby trudne, a łatwe. I można to zrobić w domu.
Co wiemy?
- Najbardziej znane roślinne repelenty to olejek eteryczny cytronela i cedr Virginijski, stosowane na masową skalę przed wynalezieniem DEET.
- Syntetyczny repelent DEET przewyższył skuteczność naturalnych olejków na komary.
- W poszukiwaniu nowych, rozwiązań odkryto, że liście eukaliptusa cytrynowego znakomicie odstraszają komary.
- Liście odstraszają o wiele lepiej, niż uzyskany z nich olejek eteryczny. Dlaczego?
Olejki eteryczne to substancje lotne, czyli po podgrzaniu parują i tę cechę wykorzystuje się w procesie destylacji. Resztki biomasy, wykorzystanej do wytwarzania olejku (na przykład liście drzewa) to „wyparki” – takie fusy. To właśnie w wyparkach zlokalizowano substancję odstraszającą komary w stopniu porównywalnym z DEET – są to pierścienie cytronelalu, nazwane PMD. PMD nie jest lotne, to ciężka molekuła, dlatego została w wyparkach. Ciężar to atut – naniesiona na skórę lub ubranie, działa długo i skutecznie. Takie PMD można samodzielnie wyprodukować z olejku zawierającego cytronelal.
Olejki eteryczne bogate w cytronelal to:
- cytronela (do 46 %)
- Corymbia citridora (do 86 %), zwana eukaliptusem cytrynowym – drzewo, podobne do eukaliptusa, wywodzące się z Australii. Poza podobieństwem wyglądu i zwyczajową nazwą Corymbia citridora nie ma nic wspólnego z eukaliptusami, nie można więc zamiennie zastosować olejku eukaliptusowego, można użyć cytroneli**.
- Produkcja PMD polega na miksowaniu olejku z wodą i kwaskiem cytrynowym, przez 15 godzin***, temp. około 45st.C – proces, który z powodzeniem można wykonać w każdej kuchni oraz lokalnych wytwórniach chemikaliów w rejonach zagrożenia malarią.
**cytronelal występuje również w liściach limonki kafir, aż do 80%
***15 godzin można podzielić na etapy
Skąd wiadomo, że proces zamykania pierścieni PMD przebiegł pomyślnie?
Po 15 godzinach reakcji olejek gęstnieje, zaczyna krystalizować. Wystarczy rozlać nieco na płaskiej powierzchni i zostawić na kilka godzin – olejek przemieni się w kryształki, po ogrzaniu odzyska płynną formę. Olejek zmienia zapach na bardziej miętowy, całkowicie zmienia smak – mocno pobudza receptory zimna, ma silny efekt chłodzący na skórę i błony śluzowe (idealny pomysł do pasty do zębów). Dzięki tej właściwości oszukuje komary – blokuje ich receptory ciepła, nie wykrywają człowieka.
O tym, jak zamykałam pierścienie w ubiegłym sezonie i link do szczegółowego przepisu na kryształy
Olejek z eukaliptusa modyfikowany, uwodniony, cyklizowany
Eukaliptusowe kryształy, czyli olejek z zamkniętym pierścieniem cytronelalu nazywany jest często „modyfikowanym olejkiem”, co wzbudza podejrzliwość. „Modyfikowany” to przecież neutralne słowo – modyfikować można różne rzeczy, ustawienia i struktury. Na przykład wodę, przez manipulowanie temperaturą: zamrozić lub przeistoczyć w parę wodną. Na opakowaniach repelentów taki PMD oznaczony jest jako: olejek z eukaliptusa uwodniony, cyklizowany. Chodzi o to, że w środowisku wodnym powstały te pierścienie, czyli molekuły o budowie cyklicznej (tworzącej kółka).
Jak to wykorzystać w praktyce? domowe odstraszacze komarów
W preparatach odstraszających komary. PMD tworzy na powierzchni małe kryształki, dzięki czemu działa znacznie dłużej, niż olejki eteryczne:
- znikacze komarów w wersji olejowej: wymieszaj modyfikowany olejek zawierający PMD z olejem bazowym, na przykład trójglicerydem kaprylowo kaprynowym (jest to frakcja oleju kokosowego, nie tłuści skóry) – stężenie do ochrony rąk, nóg:10%, przy twarzy wystarczy do 1%, ostrożnie przy oczach, kryształy mocno drażnią oczy (jak mięta)
- znikacze wodne: mikroemulsje zawierające około 1% PMD działają około 90minut,
- świece (faza testów) i kadzidła (te drugie działają świetnie)
- pralinki i olejki zapachowe do kominków aromatycznych
- kosmetyki
- PMD to super składnik znikaczy kleszczy: kleszcze nie wykrywają człowieka. Jednak jeśli kleszcz przypadkiem dostanie się na skórę, PMD nie jest w stanie go powstrzymać, należy dodać inne komponenty.
